Біля джерел надрайону «Верховина». Ч. ІІ

Богдан ГукІСТОРІЯ№31, 2012-07-29

Ориґінали документів зберігаються в архіві Ряшівського відділу Інституту національної пам’яті, IPN-Rz-051/294, k. 13-22.
У квадратних дужках зазначено деякі розкриті скорочені написання слів або вписано доповнення.
Публікується вперше.

ДОКУМЕНТИ

1
Постій [середня Лемківщина], 03.12.1946 р. – Польськомовний переклад організаційного звіту «Остапа» з районів «Команча» та «Загір’я» за період 1 вересня – 30 жовтня 1946 р.

H–11, t. 5, str. 22-23
Tłumaczenie z języka ukraińskiego
Nadrejon „Beskid”
Referat organizacyjny
Sprawozdanie organizacyjne z rejonów „Komańcza” (VII) i „Zahir” (Zagórz) (VIII) za okres od 1 IX – 30 X 1946 r.

Warunki ogólne na terenie rejonów objętych sprawozdaniem raczej utrudniały prowadzenie pracy organizacyjnej, ze względu na to, że wróg nasilił działania przeciwko naszemu ruchowi. Z chwilą nasilenia [naszej – B.H.] działalności organizacyjnej czynniki wroga nasiliły swoje przeciwdziałania. Miesiąc wrzesień przeszedł pod znakiem częstych i wielu zasadzek ze strony wroga – prawie na wszystkich naszych dotychczasowych przejściach. Wróg korzystał z informacji uzyskiwanych od siatki donosicieli, którzy informowali o naszym ruchu, o sympatykach wśród ludności, o miejscach naszych przejść itp. Było kilka wypadków, że nasze grupy przechodząc w tych miejscach, natknęły się na zasadzkę, lecz ani jedna nie była pomyślna.
Z przybyciem na teren tych rejonów oddziałów UPA po przeprowadzeniu kilku wspomnianych akcji na placówki MO i stoczeniu walki z WP, wróg ściągnął jeszcze większe siły wojska. Powiększono liczbę żołnierzy na placówkach WOP, utworzono w terenie kilka punktów, których zadaniem była wyłącznie walka z nami. Pojawienie się większej naszej grupy wojskowej zmusiło wroga do zastosowania innej taktyki. Natychmiast ściągnięto większe grupy wojska i przystąpiono do urządzania poważniejszych obław oraz ataków na nas. Nasilił się również terror ze strony wroga oraz rabunki i pobicia wśród społeczeństwa. W związku z tym ludność nasza znienawidziła mocno Wojsko Polskie i administrację. Represje ze strony wroga, pojawienie się większej zbrojnej siły, stoczona zwycięska walka z KBW, jak również prowadzona odpowiednio praca propagandowa zjednały nam sympatię wśród społeczeństwa.
Częściowe odprężenie w terenie, rzadsze pojawianie się wroga oraz przychylniejszy wobec nas stosunek społeczeństwa ułatwiły na trochę pracę organizacyjną w terenie w drugiej połowie października.
W planie zakładano:
a) zmiana punktów łączności sztafetowej – z powodu wsypy i aresztowań;
b) przeprowadzenie mobilizacji nowicjuszy-ochotników do bojówki, uzbrojenie ich i umundurowanie;
c) załatwienie punktów łączności sztafetowej i punktu martwego z rejonem VI;
d) kopanie kryjówek na magazyny;
e) prowadzenie zebrań i rozmów propagandowych z ludnością;
f) podszukanie stanicowych oraz utworzenie nowych ogniw sympatyków;
g) w ramach przygotowań do zimy – budowa kryjówek, zabezpieczenia zapasów żywności itp.;
h) dokonanie podziału terenu byłego rejonu VII na dwa kolejne rejony VII i VIII.
Ad a) Zmieniono kilka punktów łączności sztafetowej dla utrzymania kontaktu między kuszczem a rejonem. Praktyka raczej dowodzi, że obsługiwanie łączności przez naszych sympatyków nie daje pewności. Nad wyrobieniem tych kadr trzeba jeszcze dużo popracować. Łączność będzie się utrzymywać przy pomocy kurierów specjalnych (strzelców z bojówki).
Ad b) Na przestrzeni miesiąca września zmobilizowano 14 nowicjuszy-ochotników, a w październiku dwóch. wszystkich zabezpieczono w odpowiednią broń i amunicję z posiadanych zapasów oraz bieżących zbiórek, które przeprowadzono w kuszczu „Krywka” w rejonie VII. Również zaopatrzono wszystkich w mundury wojskowe. W tym celu zorganizowano kilka akcji, w czasie których zdobyto rzeczy wojskowe wśród społeczeństwa.
Ad c) Dla zapewnienia kontaktu z Ośrodkiem nadrejonowym nawiązano łączność z sąsiednim rejonem VI-tym i uruchomiono martwy punkt sztafetowy. W tym celu zaangażowano dwóch strzelców-łączników. Oprócz tego utworzono specjalne ogniwo kurierskie, które zapewni łączność z rejonami VII i VIII.
Ad d) Wykopano 3 kryjówki dla celów magazynowania różnego rodzaju majątku organizacyjnego.
Ad e) Na przestrzeni czasu sprawozdawczego pracownicy tych rejonów przeprowadzili 4 zebrania ogólne, w których uczestniczyło 480 osób. Oprócz tego przeprowadzano często rozmowy w mniejszych schadzkowych grupach liczących po kilkanaście osób. Takich schadzek przeprowadzono kilkadziesiąt, nie licząc schadzek polityczno-wychowawczych, które prowadził rajdujący na tym terenie oddział UPA pod dowództwem „Brodycza”. Tematem zebrań i schadzek było: nasza walka wyzwoleńczo-rewolucyjna, cel i zadania przed nami, dotychczasowe osiągnięcia na zewnętrznym i wewnętrznym odcinkach oraz perspektywy na przyszłość.
Ad f) Po dokonaniu reorganizacji liczba podszukanych i mianowanych stanicowych przedstawia się następująco:
Rejon VII – I kuszcz „Krywka” – 7 stanicowych,
II [kuszcz] „Bałka” – 7 [stanicowych],
III [kuszcz] „Hołos” – 7 [stanicowych],
Rejon VIII – [kuszcz] „Dowhe” – 7 [stanicowych]
[kuszcz] „Łukawycia” – 7 [stanicowych]
[kuszcz] „Pobidno” – 7 [stanicowych]
Razem 46

Ponieważ w okresie sprawozdawczym główna uwaga zwrócona [została] na konserwowanie i magazynowanie mięsa, więc pracy nad pozyskiwaniem sympatyków (szczególnie wśród młodzieży) oraz pracy szkoleniowo-wychowawczej nie prowadzono. Przeprowadzono jedynie 2 schadzki z sympatykami, w których udział wzięło 12 osób.
Ad g) W miesiącu wrześniu wszyscy pracownicy w terenie byli zajęci przy konserwowaniu i magazynowaniu mięsa na zimę oraz na czas, gdy nie będzie można korzystać z żywności uzyskiwanej z wiosek. Na terenie obydwu rejonów do końca października zmagazynowano około 8 cetnarów mięsa i 40 kilogramów smalcu. Do budowy ziemianek przystąpiono dopiero w drugiej połowie października i tylko w rejonie VII.
Ad h) Zgodnie z decyzją powziętą na naradzie w Nadrejonie w dniach 18–21.08.1946 r. dokonano podziału rejonu VII na dwa rejony VII i VIII. Podziału dokonano w dniach 3–8.10.1946 r. zgodnie z przesłanym protokołem.

Strona organizacyjna
W ramach dokonanej reorganizacji teren podzielono na dwa rejony z podziałem na 3 kuszcze w każdym rejonie. Liczba zasiedlonych punktów w poszczególnych rejonach wynosi od 20–29. Końcem miesiąca października spośród 6 kuszczów obsadzonych pracownikami organizacyjnymi, kuszczowe kierownicze ogniwa posiada 5 kuszczów.
Pracy polityczno-wychowawczej wśród pracowników nie prowadzono prawie żadnej. Zaniedbanie w tej sprawie należy przypisać P[rowidnykowi] R[ejonu] k[oledze] „Cz[ernyko]wi”. Duże niedociągnięcia w tej kwestii stwierdza się wśród członków kierowniczych ogniw w kuszczach oraz u niektórych referentów rejonowych. Dużo pracy trzeba jeszcze włożyć w wychowanie strzelectwa, które prawie w całości to element miejscowy. Szkolenie polityczno-organizacyjne strzelców znikome, a wojskowego w ogóle nie prowadzono. Wskutek częstego nieodpowiedniego postępowania P[rowidnyka] R[ejonu] strzelectwo [jest] rozzuchwalone, brak wszelkiej dyscypliny, należytego traktowania pracowników terenowych, swoich przełożonych i nieodpowiednie odnoszenie się do społeczeństwa.
Praca propagandowo-uświadamiająca wśród naszego społeczeństwa była prowadzona słabo. Również organizacyjna strona tej pracy, taktyka i systematyka pracy w wielu wypadkach była lekceważona. Jest to wynik organizacyjnych i politycznych niedociągnięć ze strony niektórych pracowników. Przy odpowiednim pokierowaniu całością pracy można było nawet w tych warunkach osiągnąć znacznie więcej. Trzeba było częstszego wglądu z góry, co z uwagi na oddalenie tego terenu od ośrodka Nadrejonowego – było bardzo utrudnione.
Po reorganizacji terenu, zasilenie kierowniczo-organizacyjne kadr poprzez przybycie do pracy w rejonach 3 pracowników z rejonów wschodnich i jednego do ogniwa kuszczowego już w krótkim czasie zauważono znaczny postęp.
Jednak praca w rejonie VIII znowu została zatrzymana z chwilą śmierci w dniu 17.10.1946 r. kolegi „Andrija” (były „Sianowyj”1). Wymieniony był jednym z najlepszych przewodniczących rejonowych, uczciwy, pracowity i oddany, członek kierownictwa organizacji. Po przejściu na nowy teren pracy po upływie przeszło tygodnia od czasu przejęcia rejonu VIII – kula wroga przerwała nić jego życia, a z nim przekreśliła plany i nadzieje pokładane na tym czołowym rewolucjoniście.
P[rowidnyk] R[ejonowy] k[olega] „Cz-nyk”2 („Czernyk”?) w czasie dwóch miesięcy przeprowadził dwie kontrole w kuszczach. Skontrolował wszystkie magazyny i kryjówki, z których jedna jako nieodpowiednia wymagała naprawy. Przeprowadził jedną odprawę z kierownictwem kuszczowych ogniw (obecnych 6 osób), na której omówiono plan pracy w terenie. Jest to człowiek ideowy, odważny i przejawia własną inicjatywę. Na jego niedociągnięcia wpływa brak właściwego politycznego i organizacyjnego wyrobienia, chory na manię wielkości i stwierdza się u niego przejawy anarchistyczne.
Uwaga: Dane liczbowe do załączników A, B i C podaje ogólnie z całego nadrejonu „Beskid”3.
Postój 03.12.1946 r.
Chwała Ukrainie! „Ostap”4

Tłumaczył Jary Władysław5

__________

1. «Андрій» («Сяновий», «Карло») – у 1945 р. до вересня 1946 р. провідник І району
в надрайоні «Бескид». Відтак перший провідник ІІ району надрайону «Верховина».
2. «Черник» – інший псевдонім М. Федака – «Смирного».
3. Додатків не виявлено.
4. «Остап», NN – у 1945–1947 рр. організаційний референт проводу надрайону «Бескид».
5. Владислав Ярий – працівник воєвідського відділу Управління безпеки в Ряшеві, автор великої кількості перекладів документів підпілля з української на польську мову. Імовірно, ним міг бути Ярослав Гамівка.

Поділитися:

Категорії : Історія

Залишити відповідь

Ваша e-mail адреса не оприлюднюватиметься. Обов’язкові поля позначені *

*
*