Стрык Андрий ■ ЛЕМКІВСКА СТОРІНКА ■ №28, 2013-07-14
Што возму до рукы «Наше cлово», а в нім «ЛС», то ся «скривлю», бо ня бентежыт наше незрозумліня вагы порядку в бесіді. Пишеме, як хочеме, а не як належало бы то робити.
Дискусия над том проблемом была юж не єдна. Выповіли ся люде за и проти того, же треба писати правильно по-нашому. Правильно – то значыт, же будеме старати ся зближати нашу орфографію и фонетику (ортофонію) до спільной для вшыткых дописувачів. То барз трудне, але необхідне, жебы не было так, як єст тепер.
В тых попередніх дискусиях пару осіб поперло мене, пару зас ні, бо не годят ся хоц бы на ужываня нашого бріхатого «ы». Зато зачну од спомину проф. Михайла Лесіва о Анатолію Кобеляку, де професор приводит вырывкы з листу А. Кобеляка. Памятам добрі, а певно не лем я, же проф. Лесів не годил ся зо вном в справі «ы», але ту мусіл повторити, же москвофільскє «ы» треба ужывати, а навет часом, як писал Кобеляк, «і у Ваших текстах де-не-де є це нещасне москвофільськє «ы».
Не будеме писати и бесідувати по-лемківскы, як забудеме ци занедбаме нашу бесіду. Само «ы» не є ту найважніше, и не є москвофільскє лем наше, такє може найбарже лемківскє. Тото, што запропоную, може ся здавати кус подібне до дакой „idee fiks”, але буду єй голосил. Треба ся нам буде оперти на нашых провідных авторах, котры выдали спомины, оповіданя, вершы, такых як Т. Кузяк, Т. Ґоч, В. Грабан. П. Стефановский и іншы. Памятают нашу бесіду не лем в Польщы. Знают єй и в Украіні, и на Словациї, и навет за великом водом. Штораз меньше є такых люди, зато треба з іх досьвіду скорыстати, жебы змогли передати нам добры взірці порядной бесіды. Треба тіж пригадати давнішых авторів, такых як В. Хиляк и І. Русенко.
На такій мовній підставі (треба ту, по-мойому, думати о мові, а по-нашому – бесіді), до якой треба бы додати бесіду з такого терену Лемківщины, де найбільше сіл розмовляло найбарже єднородным языком. Думам, же могли бы то быти села од Усця-Руского до Вышоваткы, аж до Зиндрановы. Медже нима будут ріжниці, бо єдны будут «тянути» барже на «ы» ци «и», іншы на «і»; єдны повідят «бесідувати», другы «радити», але не треба буде глядати словника, жебы ся зрозуміти.
Коли юж єм спомнул о словнику, то маме барз добрий словник Я. Ріґера. Словник Р. Пыртея тіж ся придаст, хоц в нім польскых слів ціла купа ся нашла. Чытали-зме недавно, же то не його вина, а выдавців, котры змінили «концепцию». Чекаме на ориґінальну версию. Скорыстайме з ґраматикы М. Хомяк и Я. Фонтаньского. Професор Фонтаньскі – то шануваний мовознавець, не треба в нім видіти когоси, хто хоче робити злу роботу. Сут іншы підручникы, лем треба до них зазріти.
Робме штоси и то скоро, жебы на «Ватрах» не чути было частіше польску бесіду, як нашу, а тота наша най буде порядна. Най няньове и мамы, дідове и бабы (в нас о старшых панях и бабусях все так повідали), дома, в церкви, навет на улиці одзивают ся по-нашому! (Певно буду просил єґомосьця, жеби то заповіл дас раз сам.) То буде наша спільна наука, як захочеме ся єй підняти.
Мам таку просьбу до редактора «ЛС», жебы раз, може два на місяц можна было давати мовны порады на наші сторінці (хоц «сторінка» – то тіж нияк не є по-нашому), котры будеме редаґувати спільні. Я беру на себе такє штоси, же буду выберал з текстів на «ЛС» слова, звороти и такє подібне, и буду (без поданя чыї они) пробувал пояснювати, же написане то єст порядні по-лемківскы, а може треба бы то даяк поправити. Думам, же никого тым не перестрашу, ани не ображу. Треба буде заховати штоси барз ориґінальне, місцеве, але не може то быти штоси такє, што не є порядне ґраматичні и семантичні. На початок пропоную таку малу вправу зо словом, якє часто ужываме: церков. Подам три формы: церквы, церкви, церкві. Спробуйте іх ужыти правильно ґраматичні, семантичні и фонетичні. Має то быти зрозуміле без контексту. Друга вправка зо словом вити: выє, виє, віє. З «ЛС» беру до розвагы такі кусок: «же і так за барз сме поділени». Пропоную такі запис: «же и так за барз-зме поділены». И ищы такі ґраматични (може быти «граматичний», навет бым волів) припадок: «пару громадянином» обовязково треба замінити на: «пару громадянам». Повідают, же на науку николи не є за пізно, то берме ся за ню. ■
__________________________
Одповідь Олександра Маслея
Тяжко з Вами, Стрику, не згодити ся, хоц кєй не кєй єм думками. Лем хто повідав, же Ваше, Стрику, є граматичне, а не моє? Та і чом горлицкій наголос має быти важніжші од мого угріньского.І што то має быти порядні по-лемківски, по-горлицкому? Гибам до новівсян порадити ся, што они на тото, може дашто вионачіме…
